SHD 2017 ŞUBAT İŞÇİ/EMEKÇİ HAK İHLALLERİ RAPORU
İşçi/Emekçi Hak Gözlemcileri Grubumuz Şubat ayından itibaren çalışmalarına başlamıştır. Önümüzdeki aylarda gözlemlerimizi daha kapsamlı ve gelişmiş şekilde gerçekleştirmeyi hedefleyeceğiz.
2017 Şubat ayı, değişik emek hak ihlallerinin ve direnişlerin basına yansıdığı bir ay olmuştur. Ekonominin, durgunluk yaşadığı ve işsizliğin arttığı bir dönemde işçi/emekçi hak ihlalleri de yoğun şekilde yaşanmaktadır.
Şubat ayında kamu çalışanlarına dönük baskılar, işten çıkarmalar, ücretlerin ödenmemesi, kötü çalışma ve barınma koşulları, işçi sağlığı ve iş güvenliği sorunları, iş cinayetleri, sendikasızlaştırmaya dönük baskılar ve bu konularda yaşanan direnişler kamuoyuna yansımıştır.
İşçi ve emekçilerin yaşadığı bir çok sorun ancak yaşanan direnişlerle kamuoyunun gündemine gelmektedir. Bu direnişler ortaya çıktığında da, birbirinden farklı başlıklarda ele alınabilecek olan bir çok sorun iç içe geçmiş olmaktadır. Rapor hazırlanırken birbirine geçmiş olan başlıklar içinde öncelikli olanlar değerlendirilerek sınıflandırılmaya çalışmıştır.
Kamu Emekçilerine Dönük İhlaller
Kamu emekçileri üzerindeki baskılar ve hak gaspları Olağanüstü Hal döneminde önceki dönemlere göre artış göstermiştir. Şubat ayında da çok sayıda kamu emekçisine sürgün, ücret kesme, kıdem durdurma cezaları uygulanmıştır. 29 Aralık 2015’te KESK kararıyla gerçekleştirilen greve katılan kamu emekçilerinden KHK ile ihraç edilmemiş olanlara maaş kesme, kıdem durdurma, sürgün cezaları verilmiştir.
Baskılara ve hak gasplarına karşı basınç açıklamaları, oturma eylemleri gibi protesto eylemleriyle hak arayışı içinde olan çok sayıda kamu çalışanı değişik kentlerde defalarca gözaltına alınmıştır. Aydın ve Malatya işine geri dönmek isteyen kamu emekçileri peş peşe birçok kez gözaltına alınmışlar, ancak direnişlerine devam etmişlerdir. Ankara’da Kasım ayından itibaren Ankara’da Yüksel Caddesi’nde direnişini sürdüren akademisyen Nuriye Gülmen ve arkadaşları Şubat ayında da gözaltına alınmalarına karşın direnişlerine devam etmiştir. İstanbul Kadıköy’de direnişini sürdüren Betül Celep’in direnişine Şubat ayında yeni katılımlar olmuştur.
KHK ile ihraç edilmiş olan SES Malatya eski Şube Başkanı Bülent Uçar Şubat ayı içinde kalp krizi sonucu ölmüştür.
Proje okul uygulaması nedeniyle Cağaloğlu Anadolu Lisesi’nden sürgün edilen Edebiyat Öğretmeni Mustafa Turgut da kalp krizi sonucunda hayatını kaybetmiştir.
Barış İçin Akademisyenler imzacıları arasında yer alan ve bu nedenle Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi’ndeki sözleşmesi yenilenmeyen ve diğer üniversitelere başvuruları da kabul edilmeyen Dr. Mehmet Fatih Tıraş da intihar ederek yaşamına son vermiştir.
İzmir’de FETÖ üyesi olmak iddiasıyla açığa alınan Asistan Doktor Orhan Çetin ise intihar ederek yaşamına son vermiştir.
İstanbul’da da işyerinden memnun olmayıp başka bir yere tayinini isteyen hemşire Fatma Şeker tayin talebinin reddedilmesinden sonra intihar etmiştir.
İşten Çıkarmalar
Ülkenin bir çok farklı yerinden işyeri kapanması, küçülme, daralma gibi gerekçelerle işten çıkarma haberleri gelmiştir. Bunların bazılarında OHAL döneminde işçilerin direncinin zayıf olacağını öngörerek daha düşük ücretli işçi çalıştırmak isteyen işverenlerin işten çıkarmaları olma olasılığı bulunmakla birlikte, ülkedeki ekonomik durumun da etkili olduğu görülmektedir.
İstanbul Esenyurt’ta ayakkabı tabanı imalatında faaliyet gösteren Global Eva Plastik isimli işyeri Ocak ayında üretimi durdurmuş ve Şubat ayında işçilere hiçbir ödeme yapmadan 120 işçisini işten çıkarmıştır.
Şirvan’da 216 maden işçisi işten çıkarılmıştır. Kasım ayında 16 işçinin iş cinayetine kurban gittiği Şirvan’da Ciner grubu hayatta kalan işçileri işten çıkarmaya devam etmiştir. Daha önce 357 işçisini işten çıkaran şirket, Şubat ayında da 216 işçinin işine son vermiştir.
Mersin Tarsus’ta Aşut Fiberglass işyerinde 20 işçi “işyerinin küçülmesi” gerekçesiyle işten çıkarılmıştır.
İşçi Sağlığı Ve İş Güvenliği İhlalleri
Ülkemizdeki iş cinayetleri katliam boyutunda devam etmekte ve her 2-2,5 ayda bir Soma Katliamı boyutuna ulaşmaktadır. İSİG Meclisi verilerine göre Şubat ayında 126 işçi, iş cinayetlerinde hayatını yitirmiştir. İş cinayetleri içinde değerlendirdiğimiz “iş kazaları”, “meslek hastalıkları”, “işle ilgili hastalıklar” neden oldukları ölümlerin kat kat fazlasıyla da maluliyet ve çalışamaz duruma gelmeye yol açmaktadır. Meslek hastalıkları ve işle ilgili hastalıklar nedeniyle ortaya çıkan ölümler ile maluliyetlerin büyük bölümü İSİG Meclisi tarafından da tespit edilememektedir. ILO tahminlerine göre dünyada iş kazası sonucu ölümlerin yaklaşık 6 katı “işle ilgili hastalık” kaynaklı ölüm meydana gelmektedir. Bu verilerle yaklaşık bir projeksiyon çıkarıldığında, Şubat ayı içinde 700 kadar emekçinin işle ilgili hastalıklardan ölmüş olması ve kat kat fazlasının da çalışamaz derecede rahatsızlanmış olması muhtemeldir. Binlerce insanın hastalık ve ölümlerinin nedeninin kayıt altına alınmamış olması nedeniyle iş göremezlik geliri vb. sigorta ödemelerinden bile yararlanamayacak olmaları ise meselenin vehametini artıran ve acil olarak adım atılması gereken bir sorundur.
Bunların yanında işçilerin her gün işyerinde kaldıkları yatakhanelerdeki sağlıksız koşullardan, işyerinde yedikleri yemeklerden veya işyeri ortamındaki kimyasal ve biyolojik etkenlerden kaynaklı zehirlenme ve rahatsızlıklar yaşadıkları görülmektedir.
Şubat ayında Konya’da 31 deterjan işçisinin zehirlenmesi, İstanbul’da Emlak Konut’un Ispartakule şantiyesinde koğuşlara böcekler için atılan böcek ilacından işçilerin zehirlenmesi gibi olaylar basına yansımıştır. Bu seferlik ucuz atlatılan bu olaylar işyerlerinde her yönden sağlıklı çalışma şartları için önlem alınması gerektiğini hatırlatan uyarıcı olaylar olarak değerlendirilmelidir.
Ücretler, Kötü Çalışma ve Barınma Koşulları
İstanbul’da süren büyük inşaatlardan olan Eroğlu Skyland Şantiyesi’nde kötü çalışma ve barınma koşulları ile ücret sorunlarından kamuoyu Şubat ayı içinde ortaya çıkan 2 işçi direnişiyle haberdar oldu. 16 Şubat tarihinde 1.000 kadar işçi “kötü yaşam ve çalışma koşulları” nedeniyle iş bıraktı. Bu direniş sonrasında işyerinde faaliyet gösteren İnşaat-İş sendikası işçiler adına işverenle görüşme yaptı. Ardından şantiyenin elektrik tesisatı taşeronu Çağla Grup’ta çalışan DİSK/ Devrimci Yapı İş üyesi 30 işçi ücretlerin ödenmemesi ve baskılara karşı direnişe geçti. Şubat ayı sonu itibariyle direniş işçilerin ücret, kıdem tazminatı ve bütün alacaklarının ödenmesiyle son buldu.
Yine inşaat işkolunda yurtdışında iş yapan Türk şirketlerinin ve buralarda çalışan değişik uluslardan işçilerin çalışma ve yaşam koşulları Maldivler’de yaşanan bir direnişle gündeme taşında. Maldiv Adaları’ndaki en büyük hastanenin inşaatını yapan Turmaks isimli Türkiye’li şirkette çalışan Türkiye, Bangladeş, Hindistan, Filipin ve Senegal’li 260 işçi ücretlerin ödenmemesi, kötü çalışma ve barınma koşulları nedeniyle direniş gerçekleştirdi. Direniş sonrasında işçilerin ücretleri ödendi.
Adana’da mevsimlik tarım işçilerinin kaldığı 15 çadırın yanması olayı da, tarım nedeniyle mevsimlik tarım işçiliğinin yoğunlaşacağı aylara girerken önemli bir uyarı niteliğindedir. Bu olayda, ne mutlu ki, can kaybı yaşanmamıştır. Ancak, önümüzdeki aylarda yüzbinlerce mevsimlik tarım işçisi değişik şehirlerde çalışmak için göç edecektir. Maalesef bilindiği gibi mevsimlik tarım işçilerinin çok kötü koşullarda taşınmaları her yıl bir çok katliamla sonuçlanmaktadır. Ayrıca sağlıksız koşullarda kalan ailelerin çocukları hastalanmakta, bulaşıcı hastalıklar yayılmaktadır. Mevsimlik işçilerin çalışma ve yaşam koşullarının iyileştirilmesi için acil olarak adım atılmalıdır. Aksi halde yüreğimizi yakan çok sayıda olayla bu sene de karşılaşılması muhtemeldir.
İzmir’de Suriyeli işçisinin işe geç kalması nedeniyle işçisini dövüp bunun sosyal medyada paylaşan işverene ilişkin haber ise hem göçmen kimliğiyle, hem de işçi kimliğiyle ilgili önemli bir hak ihlalidir.
İzmir Aliağa’da yapımı süren Star Rafineri’si şantiyesinde de 160 kadar işçi ücretler ve çalışma koşullarındaki olumsuzluklar nedeniyle iş bırakma eylemi yapmıştır. Bazı taleplerin kabul edilmesiyle eylem sona ermiştir. Aynı şantiyede geçen yıl da benzer taleplerle farklı taşeronlardaki işçiler tarafından eylemler gerçekleştirilmişti.
Mersin’de TCDD’nin ihalesiyle yapılan çalışmada müteahhit şirkete bağlı taşeron firmaların ücret ödememesi nedeniyle işçiler iş bırakma eylemi gerçekleştirmiştir.
Aydın’da Koçarlı Belediyesi hizmet binası inşaatında taşeron firma işçilerinin ücretleri ödenmemiştir. İnşaat-İş sendikasının yaptığı görüşmeler sonucunda ücretlerin Aydın Büyükşehir Belediyesi tarafından ödenmesi sözü verilmiştir.
Sendikal Hak İhlalleri
Migros’un Gebze deposunda DGD-Sen’de örgütlenen işçilerden 13 kişi Şubat ayında işten atılmış ve direnişe başlamıştır. Daha sonra direnişe destek veren işçilerden 13’ü daha işten atılarak direnişe katılmıştır. İşyerinde kadın işçilere dönük taciz ve tehdit olayları da kamuoyuna yansımıştır. Sendika temsilcileri baskıların ve direnişin sürmesinin etkisiyle bazı yöneticilerin değiştirildiğini, yöneticilerin işçilere tavrının düzelmeye başladığını, yemeklerin iyileştiğini, işyerinde üye sayısının daha da arttığını belirtmektedir.
İzmir’de bulunan Senkromeç işyerinde 100’ün üzerinde DİSK/Birleşik Metal-İş üyesi işçi değişik tarihlerde işten çıkarılmıştır. İşyeri yönetimi, işten çıkarmaları işyerinin içinde bulunduğu krizi gerekçe göstererek gerçekleştirmektedir. Ancak DİSK/Birleşik Metal-İş sendikası “işçilerin fabrikanın çalışmaya devam etmesi için gerekli özveriyi gösterdiğini, ancak işverenin amacının sendikasızlaştırma olduğunu” belirtmektedir. İşten çıkarmalara karşı Ocak ayında başlayan eylemler Şubat ayında devam etmiştir.
Olaylar
No |
Olay |
Şehir |
Etkilenenler |
1 |
İş Cinayeti- Elektrik çarpması sonucu ölüm |
İzmir- Torbalı |
Abdullah Kongül |
2 |
İş Cinayeti- İş makinasının devrilmesi sonucu ölüm |
Bursa |
Burhan Altunel (48) |
3 |
İş Cinayeti- Metro şantiyesinde iş makinası çarpması sonucu ölüm |
İstanbul |
İbrahim Güngör |
4 |
İş Cinayeti- Erdemir’de vinçten parça düşmesi sonucu ölüm |
Ereğli |
Bilgin Elmas (36) |
5 |
İş Cinayeti- Beton mikseri temizlerken makinanın çalışması sonucu ölüm |
Batman |
Salih Dağlı (39) |
6 |
Deterjan işçilerinin zehirlenmesi |
Konya |
31 işçi |
7 |
İşçi zehirlenmesi: Ispartakule Emlakkonut şantiyesinde işçiler koğuşlara atılan böcek ilacından zehirlendi |
Esenyurt/İstanbul |
|
8 |
Kötü çalışma koşulları ve direniş- Skyland Şantiyesi |
İstanbul |
1.000 kişi |
9 |
Koçarlı Belediye hizmet binasında çalışan taşeron firma işçilerinin ücretleri ödenmedi. İnşaat-İş sendikasının yaptığı görüşmeler sonucunda Aydın Büyükşehir Belediyesi tarafından ücretlerin ödenmesi sözü verildi. |
Aydın |
?? |
10 |
İşe alım kurasında hile yapılması (Kura tarihi – 2016 Eylül) |
Zonguldak |
336 kişi |
11 |
Ücret ödenmemesi ve direniş- TCDD ihalesinde müteahhit firma taşeronlarının ücret ödememesi sonrası iş bırakma |
Mersin |
|
12 |
Migros Depo: Sendikal baskılar, işten atmalar, direnişMobbing, taciz olayları |
Gebze/Kocaeli |
26 işçi işten çıkarıldı. |
13 |
İşten çıkarmalara karşı eylem – Ücret ödememe – Sendikasızlaştırma |
Çiğli/İzmir |
33 işçi işten çıkarılmıştır. |
14 |
Ücret ve bağlı haklardaki sorunlar nedeniyle iş bırakma eylemi – Star Rafineri inşaatı. Eylem bazı taleplerin kabulüyle sona erdi. |
Aliağa/İzmir |
160 işçi eyleme katıldı. |
15 |
Şirvan maden işçileri: 216 işçinin işine son verildi. Daha önce de 357 işçi işten çıkarılmıştı. Ciner grubuna ait madende Kasım ayında 16 işçi ölmüştü) |
Şirvan/Siirt |
573 |
16 |
Global Eva Plastik fabrikasında 120 işçi işten çıkarıldı. Fabrikada Ocak ayında üretim durmuştu |
Esenyurt/İstanbul |
120 |
17 |
Mevsimlik tarım işçileri çadırının yanması |
Adana |
15 çadır yanması |
18 |
İşçilerin işine son verilmesi- Aşut Fiberglass AŞ |
Tarsus/Mersin |
20 işçi |
19 |
Skyland Şantiyesi: DİSK/Dev Yapı-İş üyesi 25 işçi sürgün ve baskılara karşı direnişe geçti. Ay sonunda |
30 kişi |
|
20 |
Suriyeli işçiye şiddet-İşe geç kalan Suriyeli işçisini dövüp fotoğrafını sosyal medyada paylaştı |
İzmir |
1 kişi |
21 |
Maldivler: Maldivler’de çalışan Turmaks isimli Türk firmasındaki Türk ve değişik uluslardan işçiler ücretleri ödenmediği için direnişe geçti. |
260 kişi |
|
22 |
KHK ile ihraç edilen Bülent Uçar kalp krizi sonucu hayatını kaybetti. |
Malatya |
Bülent Uçar |
23 |
Sürgün edilen Mustafa Turgut kalp krizi sonucu öldü |
İstanbul |
Mustafa Turgut (Edebiyat Öğretmeni) |
24 |
Doktor intiharı- Fetö iddiasıyla açığa alınan doktor intihar etti |
İzmir |
Dr. Orhan Çetin (30-Biyokimya Asistanı) |
25 |
KHK ile ihraç edilen kamu çalışanları gözaltına alındı |
Aydın |
Bir çok kez gözaltı oldu. 4-5-14 ve daha çok kişi |
Malatya |
Bir çok kez gözaltı. 4 kişi |
||
26 |
Greve katılan kamu çalışanlarına ceza (1 günlük maaş kesimi, kademe ilerleme cezası vb.) ve sürgün |
Adana |
10 kişi (29 Aralık grevine katılanlar) |
27 |
İşyeri nedenli intihar- İşyerinden memnun olmayan hemşirenin tayin talebinin reddedilmesi sonrasında intiharı |
İstanbul |
Fatma Şeker (36) |
28 |
İşine son verilen BAK imzacısı akademisyen intiharı |
Mehmet Fatih Tıraş |
|
29 |
KHK ihraçları ve protestolar |
İstanbul |
4 No’lu şubede son KHK’de 9 ihraç |
İstanbul Kadıköy |
Betül Celep ve arkadaşlarının direnişi |
||
Ankara |
Nuriye Gülmen ve arkadaşlarının direnişi, gözaltılar |