Çocuklar kendi haklarını savunamazlar. Bu sebeple, biz yetişkinler bu güzel varlıkları korur, kollar, yetiştiririz. Fakat tüm temel hak ve hürriyetlerde olduğu gibi çocuk hak ihlallerinin vaziyeti de bir ülkede demokrasinin ne durumda olduğunun en belirgin göstergelerinden biri.
2017 yılının ilk anlarından itibaren, ülkede demokrasinin bir süre daha sınıfta kalacağı belli oldu demek mümkün. Nitekim bu ay da çocuklar istismar edildi, çocuk işçiler çalışırken yaşamını yitirdi, çocukların sağlık hakkı ihlal edildi, erken yaşta evlilik ders kitaplarına dahi girdi, çocuk tutuklular mağdur edildi ve daha nicesi.. Fakat bu ay en çok göze batan çocuk hakkı ihlali yine cinsel istismardı.
Başlıkları özetle sıralayacak olursak:
1-ANTALYA’DA 4 HASTANEDEN GERİ ÇEVRİLEN SURİYELİ ÇOCUK ÖLDÜ
Hak İhlalinin Türü: Çocukların sağlıklı yaşama-gelişim hakkına yönelik ihlal
Suriye’li 30 yaşındaki İzzettin Ahmed’in 7 yaşındaki oğlu Ali İzzettin Ahmed’in ateşlenmesi üzerine, sırayla Antalya Eğitim Araştırma Hastanesi, Sütçüler Devlet Hastanesi, Atatürk Devlet Hastanesi, Demircikara Mahallesi’ndeki Kadın Doğum ve Çocuk Hastanesi’ne gitti. Hastanelerin tümü, çocuğun kimliği olmaması nedeniyle muayene etmeyi reddetti. Çaresiz kalıp eve dönen baba sabaha karşı 05.00 sularında çocuğunun cansız bedeniyle karşılaştı.
İlave Notlar:
Bu haberde özellikle mülteci sorunu üzerinden bir çocuk hakkı ihlali olduğunu görmekteyiz. Savaştan kaçıp Türkiye’ye sığınan binlerce Suriye’li gibi haberdeki aile de hem barınma hem de yaşam hakkı konusunda ihlaller yaşamıştır. Devletin yeterli imkanları ve koşulları sağlayamaması nedeniyle en temel ihtiyaç olan yaşam hakkı bir çocuk üzerinden talihsizce ihlal edilmiştir.
Hak ihlalinin muhatabı: Antalya Eğitim Araştırma Hastanesi, Sütçüler Devlet Hastanesi, Atatürk Devlet Hastanesi, Demircikara Mahallesi’ndeki Kadın Doğum ve Çocuk Hastanesi, Antalya Valiliği, Antalya Büyükşehir Belediyesi, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
Konuyla ilgili yasal düzenlemeler:
1-Çocuk Hakları Bildirgesi Madde 2
2-BM Çocuk Hakları Sözleşmesi Madde 6, 22, 24
3-AİHS Madde 2
4-TC Anayasası’nın 41. ve 61. maddeleri
2-VAN’DA 38 GÜNLÜK BEBEĞE CİNSEL İSTİSMAR VE İŞKENCE
Hak İhlalinin Türü: Çocukların sağlıklı yaşama ve güvenlik hakkına ve işkence yasağına yönelik ihlal (Cinsel İstismar)
Van, İpekyolu ilçesinde 38 günlük bebeğin anne P.T., erkek olan F.A. ve Y.G. tarafından Lokman Hekim Van Hastanesi’ne getirilmesinin ardından bebeğin kafatasında kırık, sol gözünde morluk, vücudunun çeşitli yerlerinde morluk ve cinsel istismar bulgularına rastlanmıştır. Bebek yapılan canlandırma işlemlerinin ardından hayat dönmüş fakat 20-22 saat sonra vefat etmiştir. Ölüm nedeni künt kafa travmasına bağlı beyin kanaması olarak kayıtlara geçmiştir. Anne P.T., F.A. ve Y.G. tutuklanmış ve Van Cumhuriyet Baş Savcılığı’na sevk edilmiştir. Olay sosyal medyada yankı bulmuş ve Twitter’da #VanPedofili hashtag’yle protesto edilmiştir.
İlave Notlar:
Savunmasız bir varlık olan 38 günlük bebeğin yaşam ve sağlık hakları ihlal edilmiştir. Yetkili merciler hızlıca aksiyon almış ve zanlıları tutuklamışlardır. Bunun yanısıra hastane de elinden geleni yapmıştır.
Hak ihlalinin muhatabı: Van Valiliği, Van Cumhuriyet Baş Savcılığı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
Konuyla ilgili yasal düzenlemeler:
1- Cenevre Çocuk Hakları Bildirisi
2- BM Çocuk Hakları Bildirisi
3- BM Çocuk Hakları Sözleşmesi (m.34, m.36)
4- Anayasa madde 42, devletin çocukları her türlü istismara ve şiddete karşı koruyucu tedbirler almak yükümlülüğüne ilişkin maddesi
5- Türk Ceza Kanunu madde 77/f )çocukların cinsel istismarının “İnsanlığa Karşı İşlenen Suçlar” kapsamında değerlendiren maddesi) ve m.103
Diyarbakır Kulp İlçesi’nde şu an 16 yaşında olan zihinsel engelli F.B’ye 2014 haziran ve 2015 mart ayları arasında ilçede esnaf olan bir çok kişi tarafından cinsel istismarda bulunulmuştur. Koruma altına alınan F.B.’ye inşaatçı, kuaför, kasap, kırtasiyeci gibi meslek gruplarından 10 kişi 10 ay boyunca 100’Den fazla kez tecavüz etmiştir. Bunun üzerine operasyon başlatan savcılık, kimlikleri tespit edilen yaşları 21-34 arasında değişen şüpheliler S.E., E.Ş., R.E., A.K., H.Ç., S.A., M.S., M.Y., B.B. ve Y.A.’yı gözaltına almıştır.
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Diyarbakır Barosu Çocuk Hakları Merkezi ve İnsan Hakları Derneği’nin suçtan zarar görme ihtimaline karşılık ’katılan’ sıfatı ile dosyaya katılmalarına karar vermiştir.
İlave Notlar:
Zihinsel engelli bir çocuğa defalarca tecavüz edilmesi çocuğun yaşam, özgürlük, eğitim, sağlık bir çok hakkının ihlaline neden olmuştur.
Hak ihlalinin muhatabı: Diyarbakır Valiliği, Diyarbakır Cumhuriyet Baş Savcılığı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
Konuyla ilgili yasal düzenlemeler:
1- Cenevre Çocuk Hakları Bildirisi
2- BM Çocuk Hakları Bildirisi
3- BM Çocuk Hakları Sözleşmesi (m.23, m.34, m.36)
4- Anayasa madde 42, devletin çocukları her türlü istismara ve şiddete karşı koruyucu tedbirler almak yükümlülüğüne ilişkin maddesi
5- Türk Ceza Kanunu madde 77/f )çocukların cinsel istismarının “İnsanlığa Karşı İşlenen Suçlar” kapsamında değerlendiren maddesi) ve m.103
Mavideniz Yayınları’ndan çıkan ve 1. sınıflar için yardımcı kitap olarak kullanılan ‘Etkinliklerle Okuma Yazma’ kitabının 12. fasikülünde, çocuk istismarı tanımına uygun bir ‘etkinlik’ yer aldı.Evrensel’den Elif Ekin Saltık’ın haberine göre, fasikülün 6. sayfasında ‘Aşağıdaki soruları okuyalım, uygun resimlerle eşleştirelim’ etkinliğinin altında ‘Özge, küçük gelin oldu’ yazılı bir cümle ile çocuğa gelinlik giydirilen bir görsel yer aldı.Yayının bu şekilde Talim Terbiye Kurulundan nasıl geçtiği ve kitapçılarda satıldığı sorusu yanıtsız kalırken, eğitimciler görselin gözden kaçacak basit bir durum olmadığını söyledi.
İlave Notlar: Haber, eğitim sisteminde denetimin yetersizliğini açıkça göstermektedir.
Hak ihlalinin muhatabı: Talim Terbiye Kurulu, Milli Eğitim Bakanlığı
Konuyla ilgili yasal düzenlemeler:
1-BM Çocuk Hakları Sözleşmesi m. 3-12-17-27-19
2-TC Anayasası m.41 ve m.61
5-DİYANET ÇOCUK’TA “EŞ BULMACA” OYUNU İLE CEHENNEM TASVİRİ
İhlalin Türü: Çocuğun hiçbir ayrım gözetilmeksizin tanınması ve çocuğu ilgilendiren kamu hizmetlerinin yerine getirilmesi sırasında çocuğun öncelikli yararının gözetilmesi haklarının ihlali
Hak ihlalinin kısa özeti:
Diyanet, resmi internet sitesinde çocuk bölümündeki oyunlarda cinsiyetçilik ve militarizmi ‘sevimli’ ve ‘renkli’ şekiller ile ifade etmekte, övmektedir. Ayrıca küçük yaştaki çocuklara cehennem tasviri yapılmakta ve ‘eş bulmaca’ oyununda kadın yüzüne yer verilmemektedir.
Diyanet’ in çocuklara kitap tavsiyesi olarak önerdiği “Minik Yürekler” hikaye kitabında yer alan kahramanlar ise, “Yetim Ali, Öksüz Hüseyin, Kimsesiz Zeyd, Küçük Süvari” den oluşmaktadır.
Çocuk ve annesi arasında geçen oyunda, annenin ev işleri ve temizlik yaparken, “Yeter artık nasıl yetişeyim” der ve çocuktan çamaşırları asmasını ister, “Bu kız işi ya” diyerek çocuk sitem eder, “Şu çarşafın arkasına saklanayım da kimse çamaşır astığımı görmesin” der, daha sonra çocuk televizyon karşısına geçer ve anne itiraz edince de çocuk “Sabahtan beri çamaşırlarla uğraşıyorum” diyerek eril toplumdaki erkeği yansıtmaktadır.
İlave Notlar:
BM Çocuk Hakları Sözleşmesinin 2 inci maddesine göre, çocuklar, ırk, renk, cinsiyet, din, görüş, köken veya ekonomik durum, engellilik veya anne babası ya da bakımından sorumlu olan diğer kişilerin herhangi bir başka özelliği nedeniyle ayrımcılığa uğratılamazlar.
Yine, aynı sözleşmenin 3 üncü maddesine göre, çocukları etkileyen bütün eylemler ve kararlarda çocuk için en iyi olan temel alınmalıdır.
Öncelikle bir kamu kurumu olarak Diyanet’in BM ÇHS ne uygun hareket etmesi gerekirken, tam tersine her iki maddeyi de yok sayarak internet sayfası üzerinden çocuklara verdiği toplumsal mesaj açık bir şekilde çocukların haklarını ihlal etmektedir.
Toplumda bu konuda farkındalık yaratmak ve internet sitesinin düzeltilmesini talep etmek gerekmektedir.
Van’ın Erciş ilçesinde 31 Aralık 2014 tarihinde Murat A. isimli erkek 14 yaşındaki bir erkek çocuğunu cinsel istismara maruz bıraktı. Dershaneden evine gittiği sırada çocuğu yanına çağıran Murat A., inşaata götürdüğü çocuğu cinsel istismara maruz bıraktı. Olay bu esnada inşaattan ses duyan bir polisin içeri girmesi sonucu ortaya çıktı. Murat A. suçunu inkar ederken tanık polis H.İ. verdiği ifadede ses gelmesi üzerine inşaata girdiğini burada cinsel cinsel istismarı gördüğünü ve Murat A.’yi emniyete götürdüğünü söyledi. Olay sırasında polisin kanıtları toplamaması üzerine Erciş Cumhuriyet Savcılığı talimatıyla olay yeri inceleme birimi inşaata giderek delil topladı. İnşaatta bulunan peçetelerin üzerinde yapılan araştırma sonucu Murat A.’ya ait DNA örnek bulunduğu belirtildi. Murat A. tutuklanarak cezaevine konuldu ancak daha sonra mahkeme heyeti tahliye edilmesine karar verdi.
İlave Notlar:
Çocuğa karşı şiddettin önlenmesi konusunda devletin yükümlülüklerinden bir tanesi de çocuğu korumaktır. Sanığın söz konusu fiili gerçekleştirdiğini ispat eden DNA deliline rağmen tahliye edilmesi ve bu tahliye karşısında çocuğun koruma altına alınmaması devletin “adaletin yerine getirilmesi” ve “çocuğu koruma” yükümlülüklerini yerine getirmediğini açıkça gözler önüne sermektedir.
Konuyla ilgili yasal düzenlemeler:
1- Cenevre Çocuk Hakları Bildirisi
2- BM Çocuk Hakları Bildirisi
3- BM Çocuk Hakları Sözleşmesi (m.34, m.36)
4- Anayasa madde 42, devletin çocukları her türlü istismara ve şiddete karşı koruyucu tedbirler almak yükümlülüğüne ilişkin maddesi
5- Türk Ceza Kanunu madde 77/f )çocukların cinsel istismarının “İnsanlığa Karşı İşlenen Suçlar” kapsamında değerlendiren maddesi) ve m.103
7- CİNSEL İSTİSMAR SANIĞI BABA 25 GÜN SONRA SERBEST
Hak İhlalinin Türü: Cinsel istismar
İhlalin Gerçekleştiği Tarih: 2010 – 2016
İhlalin Gerçekleştiği İl/ilçe/köy: Diyarbakır / Merkez Bağlar
Diyarbakır’da şimdi 16 yaşında olan kızı M.A.’ya 6 yıl boyunca cinsel istismarda bulunduğu suçlamasıyla tutuklanan ve 18 yıl hapis istemiyle yargılanan 37 yaşındaki M.A., 25 gün tutuklu kaldıktan sonra serbest bırakıldı. Cumhuriyet Savcısı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı ile mağdur avukatının, sanığın tutuklanması yönündeki talepleri mahkemece reddedildi.
İlave Notlar: Duruşmada ifade veren M.A.’nın kız kardeşi 15 yaşındaki H.A., babasının kendisine de cinsel istismarda bulunduğunu fakat bu durumu kimseye anlatamadığını belirtti.
Konuyla ilgili yasal düzenlemeler:
1- Cenevre Çocuk Hakları Bildirisi
2- BM Çocuk Hakları Bildirisi
3- BM Çocuk Hakları Sözleşmesi (m.34, m.36)
4- Anayasa madde 42, devletin çocukları her türlü istismara ve şiddete karşı koruyucu tedbirler almak yükümlülüğüne ilişkin maddesi
5- Türk Ceza Kanunu madde 77/f )çocukların cinsel istismarının “İnsanlığa Karşı İşlenen Suçlar” kapsamında değerlendiren maddesi) ve m.103
8-ADANA E TİPİ CEZA İNFAZ KURUMUNDA ÇIKAN YANGINDA 2 ÇOCUK ÖLDÜ
Tutanak No:
Hak İhlalinin Türü: Çocukların yaşama hakkına yönelik ihlal
İhlalin Gerçekleştiği Tarih: 18.01.2017
İhlalin Gerçekleştiği İl/ilçe/köy: Adana / Sarıçam
Hak İhlalinin Özeti: Adana E Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu’nda, 18 Ocak’ta saat 23.20 sıralarında, çocuk mahkûmların bulunduğu koğuşta, iddiaya göre koğuşlarını değiştirmek isteyen bir grup çocuk, cezaevi idaresinin dikkatini çekmek amacıyla yatakları kapının arkasına yığarak ateşe verdi. Çıkan yangında 6 çocuk mahkûm ile 5 infaz koruma memuru dumandan zehirlendi. Durumu ağır olan çocuklardan 17 yaşındaki Muhammet Erdoğan, olaydan 2 gün sonra öldü. Yoğun bakıma alınan Ferhat Kaya da günler sonra hayatını kaybetti.
İlave Notlar: Adana Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından ceza infaz kurumundaki yangına ilişkin yürütülen adli ve idari soruşturma devam ediyor.
Hak ihlalinin muhatabı: Adana E Tipi Kapalı ve Açık Ceza İnfaz Kurumu, Adalet Bakanlığı, İç İşleri Bakanlığı
İhlalin kaldırılması için çalışan kişi/kurum/stklar: Adana Barosu Cezaevi Komisyonu Başkanı Av. Tugay Bek, cezaevindeki çocuklarla görüştü. Bek, “Çocukların yanı başlarında başkaca çocukların ölümlerine tanık olması psikolojik olarak üstesinden gelinmesi kolay bir sorun değil. Biz çocukların içerisinde bulunduğu ruh haline nazaran derhal bu çocukların salı verilmesi kanaatindeyiz. Eğer bir cezaevinde tutulacak ise yangının meydana geldiği cezaevine değil de başka bir cezaevine nakledilmesi kanaatindeyiz” şeklinde konuştu.
Halkların Demokratik Partisi (HDP) Adana Milletvekili Meral Danış Beştaş Adana’da cezaevinde çıkan ve iki çocuğun hayatını kaybettiği yangını Meclis’e taşıdı.
Mustafakemalpaşa’da oturan 13 yaşındaki çocuk S.T., geçen yıl sosyal paylaşım sitesinden Koray B. ile tanıştı. Koray B. ile kendilerine ait evlerinin boş olan üst katında buluştu. İddiaya göre Koray B., kız çocuğuna cinsel istismarda bulundu. Olay, S.T.’nin polise şikayetiyle ortaya çıktı. Çocuk ifadesinde Koray B.’nin kullandığı 3 prezervatifi apartman boşluğuna attığını da söylerken, ayrıca 1 yıl önce de Burak A.’nın da kendisine tecavüz ettiğini belirtti.
İlave Notlar: Mahkeme heyeti, apartman boşluğunda bulunan üç prezervatiften birinde Koray B. ile S.T.’ye ait bulguların olması nedeniyle Koray B.’nin tutuklanmasına karar verdi.
Hak ihlalinin muhatabı: Koray B. ve Burak A.
Konuyla ilgili yasal düzenlemeler:
1- Cenevre Çocuk Hakları Bildirisi
2- BM Çocuk Hakları Bildirisi
3- BM Çocuk Hakları Sözleşmesi (m.34, m.36)
4- Anayasa madde 42, devletin çocukları her türlü istismara ve şiddete karşı koruyucu tedbirler almak yükümlülüğüne ilişkin maddesi
5- Türk Ceza Kanunu madde 77/f )çocukların cinsel istismarının “İnsanlığa Karşı İşlenen Suçlar” kapsamında değerlendiren maddesi) ve m.103
Hak İhlalinin Özeti: Şakran Çocuk Kapalı Cezaevinde Kürtçe konuşan Kobaneli 2 tutuklu çocuğun, “Burası Türkiye Cumhuriyeti devletidir, buranın resmi dili Türkçedir, burada Kürtçe konuşmak yasak.” diyen gardiyanlar tarafından darp edildiği iddia edildi. Yaşları 15 ila 17 arasında değişen M.A, İ.A, A.H, M.H.T, M.B. ve N.M. isimli çocuklara da ters kelepçe ile işkence edildiği öne sürüldü.
İlave Notlar: Özgürlükçü Hukukçular Platformu (ÖHP) avukatlarından Yunus Emre Güneş, çocukların tartaklanarak kameraların bulunmadığı hücrelere götürüldüklerini, elleri ve ayaklarından kelepçelenen çocukların ayrı ayrı hücrelere konulduğunu ifade etti. Güneş, “Çocuk tutsaklara yaklaşık 20 dakika boyunca hiç durmadan ağır şekilde işkence yapılmış. 20 dakika işkence sırasında çocuk tutsaklara ‘teröristler’ diye bağıran gardiyanlar sürekli ırkçı ve cinsiyetçi söylemlerde bulunarak çocuklara işkence etmişler” diye konuştu. Güneş, çocukların darp edildikleri yerleri göstermelerine rağmen cezaevi doktorunun darp olayını rapora geçirmediğini söyledi.
Hak İhlalinin Muhatabı: Adalet Bakanlığı, İç İşleri Bakanlığı
İhlalin kaldırılması için çalışan kişi/kurum/stklar: Özgürlükçü Hukukçular Platformu (ÖHP), Halkların Demokratik Partisi (HDP) Siirt Milletvekili Besime Konca, konuyu meclise taşıyarak soru önergesi verdi.
Konuyla ilgili yasal düzenlemeler:
1- Çocuk Haklarına Dair Sözleşmenin;
Ayrım gözetmeme, gelişme ve kendi tabiiyetini/dilini kullanma hakkı ile ilgili maddeleri (Madde 2, 3, 6, 8, 12, 30)
Medeni haklar ve özgürlükler ile ilgili maddeleri (Madde 7, 8, 13, 14, 15, 16, 17)
2- Çocuk Koruma Kanununun;
Çocuk ve ailesinin herhangi bir nedenle ayrımcılığa tabi tutulmaması,
11-ŞEMDİNLİ’DE PATLAMADA 1 ÇOCUK YAŞAMINI YİTİRDİ
Hak İhlalinin Türü: Çocukların yaşama hakkına yönelik ihlal
Hak İhlalinin Özeti: Hakkari’nin Şemdinli ilçesine bağlı Oslo köyünde çocukların oyun oynadığı alanda bilinmeyen bir cisim patladı. Meydana gelen patlamada 5 yaşındaki Sıdıka Toprak yaşamını yitirdi. Toprak’ın cenazesi İlçe Devlet Hastanesi’ne kaldırılırken, olayla ilgili soruşturma başlatıldı.
İlave Notlar: Bir çocucuğun köy meydanında oyun oynarken oynadığı cismin patlaması bir talihsizlik olarak nitelendirilemez. Bu açıkça devletin güvenlik açığıdır ve sorumluluğunu/koruma görevini yerine getirmemesidir. Burada bir çocuktan doğal olarak oynadığı cismi ayırt etmesi ve dikkat göstermesi beklenemeyeceğinden, köy meydanında açıkaça ortada duran bir cisimden köy yönetimi ve dolayısıyla yine devlet sorumludur.
Hak ihlalinin muhatabı: İlgili köy muhtarlığı, Şemdinli Kaymakamlığı, İlçe Emniyet Müdürlüğü, İç İşleri Bakanlığı
Konuyla ilgili yasal düzenlemeler:
1-Çocuk Hakları Bildirgesi Madde 2
2-BM Çocuk Hakları Sözleşmesi Madde 6
3-AİHS Madde 2
4-TC Anayasası’nın 41. ve 61. maddeleri
12- TOKAT’TA KIZ ÖĞRENCİYE CİNSEL İSTİSMAR
Hak İhlalinin Türü: Çocukların özgürlüğüne ve güvenliğine yönelik ihlal / Cinsel
İstismar
Tokat’ta kız öğrenciye cinsel istismarda bulundukları öne sürülen biri servis şoförü 3 kişi tutuklandı.Kentte servis şoförü olarak çalışan R.Ö’nün lise öğrencisi Z.T’ye cinsel istismarda bulunarak fotoğraflarını çektiği öne sürüldü.R.Ö’nün arkadaşları A.T.Ç. ve A.M’nin de “Fotoğraf ve görüntüyü gördük.” diye kız öğrenciye cinsel istismarda bulundukları iddia edildi.Zanlılar, emniyetteki işlemlerinin ardından çıkarıldıkları mahkemece tutuklandı.Olayın ardından Z.T’nin, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığına bağlı sevgi evine yerleştirildiği öğrenildi.
İlave Notlar: Okul servislerinde öğrenciyi gözlemleyen ve güvenli bir şekilde evine ulaşmasını sağlayan şoför ile birlikte bir servis hostesinin çalışması gerekmektedir.
Hak ihlalinin muhatabı: Tokat
Valiliği, Tokat Cumhuriyet Baş Savcılığı, Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
Konuyla ilgili yasal düzenlemeler:
1- Cenevre Çocuk Hakları Bildirisi
2- BM Çocuk Hakları Bildirisi
3- BM Çocuk Hakları Sözleşmesi (m.34, m.36)
4- Anayasa madde 42, devletin çocukları her türlü
istismara ve şiddete karşı koruyucu tedbirler almak yükümlülüğüne ilişkin
maddesi
5- Türk Ceza Kanunu madde 77/f )çocukların cinsel
istismarının “İnsanlığa Karşı İşlenen Suçlar” kapsamında
değerlendiren maddesi) ve m.103
SHD Çocuk Hakları İhlalleri Gözlemci Grubu
Yazıyı paylaş "SHD 2017 Ocak Ayı Çocuk Hakları İhlalleri Raporu"
